ในหนึ่งวันทุกคนมีเวลาเท่ากัน 24 ชั่วโมง คุณเองเคยนั่งคิดไตร่ตรองกับเวลาที่ได้มาหรือไม่ว่าหมดไปกับการทำอะไรบ้าง?…

บางคนอาจหลงลืม มองผ่าน ใช้เวลาให้หมดไปวันๆ 24 ชั่วโมงที่มีอยู่เท่ากันจึงได้อะไรบ้าง ไม่ได้บ้าง เช่นเดียวกับพระมหากษัตริย์ผู้ทรงทำทุกอย่างเพื่อประชาชนอย่างพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระองค์ทรงมีเวลาเท่ากับทุกคน คือ 24 ชั่วโมง แต่ด้วยความรับผิดชอบใหญ่หลวงที่จะต้องบำบัดทุกข์บำรุงสุขประชาชนในประเทศ แม้แต่วินาทีเดียวพระองค์ก็ไม่สามารถละเลยไปได้

ย้อนกลับไปเมื่อปี พ.ศ. 2503 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยือนสหรัฐอเมริกา ขณะนั้นนักข่าวหนังสือพิมพ์ของอเมริกาได้กราบบังคมทูลถามถึง “หน้าที่ของพระเจ้าแผ่นดินของพระองค์เป็นอย่างไร” พระองค์พระราชทานสัมภาษณ์ไว้ว่า

“ตำแหน่งพระเจ้าแผ่นดินในปัจจุบันไม่ได้มีหน้าที่บริหารประเทศ ต้องมีฝ่ายบริหารทำให้งานการทุกอย่างของชาติดำเนินไปได้ด้วยดี ต่างคนต่างมีหน้าที่ แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าทำแต่เฉพาะหน้าที่นั้น เพราะถ้าคนใดทำหน้าที่เฉพาะของตัวโดยไม่มองไม่แลคนอื่น งานก็ดำเนินไปไม่ได้ เพราะเหตุว่างานทุกอย่างจะต้องพาดพิงกัน จะต้องเกี่ยวโยงกัน ฉะนั้นแต่ละคนจะต้องมีความรู้ถึงงานของผู้อื่นและช่วยกันทำ”

คำตอบที่พระองค์พระราชทานในวันนั้นเรียบง่าย และไม่ยากที่จะทำให้เราทุกคนเข้าใจ ตลอดเวลาที่ผ่านมา 70 ปีที่พระองค์ทรงครองราชย์ พระองค์ไม่ใช่แค่ตรัสอย่างเดียว แต่ทรงปฏิบัติมาโดยตลอดเวลา ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงงานหนักมากที่สุดในโลก แม้ในยามทรงพระประชวรก็ยังทรงงาน ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่าเวลาทั้งหมดของพระองค์ที่ทรงมีเท่ากับประชาชนคนทั่วไป พระองค์ไม่เคยละเลยในการทำหน้าที่เลยแม้แต่วินาทีเดียว อีกทั้งยังเคยมีรับสั่งกับบรรดาบุคคลที่ถวายงานรับใช้ใต้เบื้องพระยุคลบาทในโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริต่างๆ อยู่เสมอว่า…

“ความทุกข์ของประชาชนนั้น รอไม่ได้”

รัฐธรรมนูญ “ฉบับประชาชน” ถูกประกาศใช้ในวันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ. 2540 นับเป็นฉบับที่ 16 ตั้งแต่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองโดยคณะราษฎรเมื่อ พ.ศ. 2475 เป็นต้นมา ทําให้ประเทศไทยได้ชื่อว่ามีรัฐธรรมนูญมากที่สุดประเทศหนึ่ง

เมื่อรัฐบาล พล.อ.ชวลิตจําต้องลาออกไปเมื่อต้นเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2540 อันเนื่องมาจากผลของภาวะวิกฤติเศรษฐกิจ “ต้มยํากุ้ง” รัฐบาลจึงเปลี่ยนขั้วมาเป็นพรรคประชาธิปัตย์ นําโดยนายชวน หลีกภัย กลับมาเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้งหนึ่ง ได้บริหารงานต่อจนครบวาระ และได้จัดให้มีการเลือกตั้งเมื่อต้นเดือนมกราคม พ.ศ. 2544 พรรคไทยรักไทย นําโดยนายทักษิณ ชินวัตร ได้เป็นผู้นําในการจัดตั้งรัฐบาล และสามารถบริหารประเทศจนครบวาระ 4 ปี รัฐบาลได้จัดให้มีการเลือกตั้งขึ้นเมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2549 และนายทักษิณได้กลับมาดํารงตําแหน่งอีกวาระหนึ่ง ท่ามกลางเสียงขับไล่จากผู้ชุมนุมประท้วง เพราะรัฐบาลมีความเป็นเผด็จการทางรัฐสภา และความไม่โปร่งใสในการทํางานได้ปรากฏมากขึ้น โดยกลุ่มประท้วงได้มีการกล่าวถึงมาตรา 7 ตามรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน พ.ศ. 2540 เรียกร้องขอ “นายกฯพระราชทาน” ซึ่งพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้มีพระราชดํารัสในโอกาสที่พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ประธานศาลปกครองสูงสุด (นายอักขราทร จุฬารัตน) นําตุลาการศาลปกครองสูงสุดเฝ้าฯถวายสัตย์ปฏิญาณก่อนเข้ารับตําแหน่งหน้าที่ ณ พระตําหนักเปี่ยมสุข วังไกลกังวล เมื่อวันอังคารที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2549 ความตอนหนึ่งว่า

ตามรอยเสด็จ : เรื่องเล่าจาก พลเอก ชูฉัตร กำภู ณ อยุธยา อดีตแพทย์ที่ถวายงานให้กับในหลวงรัชกาลที่ 9

เป็นที่ทราบกันดีว่าหนึ่งในพระราชกรณียกิจสำคัญที่ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงปฏิบัติมาอย่างต่อเนื่องเพื่อดูแลทุกข์สุขของประชาชนนั้นก็คือ การที่พระองค์และสมเด็จพระบรมราชินีนาถนั้นเสด็จพระราชดำเนินไปยังถิ่นทุรกันดารพร้อมกับหน่วยแพทย์

หลายครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงขับรถยนต์พระที่นั่งไปทรงงานด้วยพระองค์เองจากพระตำหนักไปหลายพื้นที่ ทั้งในจังหวัดนราธิวาส ยะลา ปัตตานี บางแห่งมีการเปิดเต็นท์รักษาประชาชนที่เจ็บป่วยด้วย ทั้งนี้อดีตแพทย์ผู้ตามเสด็จอย่าง พลเอก ชูฉัตร กำภู ณ อยุธยา ได้เล่าถึงความทรงจำเมื่อครั้งได้ถวายงาน ซึ่งเป็นความประทับใจที่จดจำมาถึงทุกวันนี้ก็คือ

“ทุกครั้งที่คณะแพทย์ต้องรักษาชาวบ้านในพื้นที่ ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงพระเมตตาต่อพวกเรามาก อย่างครั้งหนึ่ง ขณะที่ผมกำลังรักษาคนไข้อยู่ แต่ถึงเวลาที่พระองค์ต้องเสด็จฯกลับพระตำหนักแล้ว แต่เมื่อเห็นคณะแพทย์ยังทำงาน จึงรับสั่งถามผมว่า ‘อีกนานไหมหมอ’ พอผมตอบว่า เหลือคนไข้อีก 3 คนพระพุทธเจ้าข้า พระองค์ทรงพยักพระพักตร์แล้วทรงดำเนินไปคุยกับผู้ว่าราชการต่อ พระองค์ทรงรอให้แพทย์ทุกคนทำงานจนเสร็จสมบูรณ์แล้วจึงออกเดินทางกลับพระตำหนักพร้อมกัน ทั้งที่ความจริงแล้วจะเสด็จฯกลับก่อนก็ได้”

ในฐานะคนไทยคนหนึ่ง เชื่อว่าทุกคนคงมีความทรงจำเกี่ยวกับพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชในหลายเรื่อง เรื่องที่เห็นคล้ายๆ แต่ก็มีไม่กี่คนที่จะมีโอกาสใกล้ชิดกับพระองค์ ซึ่งก็นับว่าเป็นบุญอันสูงสุดในชีวิต

ลักษณ์ ตาณพันธ์ุ ช่างซ่อมนาฬิกาที่มีโอกาสได้ถวายงานรับใช้ในหลวงรัชกาลที่ 9 สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานุวงศ์ทุกพระองค์ ได้เล่าถึงความประทับใจเกี่ยวกับการทำงาน จนกระทั่งวันหนึ่งเขาได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากในหลวงรัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในหลายๆ เรื่อง เพื่อเป็นการตอบแทนที่ถวายงานรับใช้ด้วยความซื่อตรงมาโดยตลอด พระองค์พระราชทานตราครุฑแก่ป้ายชื่อร้านลักษณ์ เท็ฆนิคการช่าง และพระราชทานเงินอีกจำนวนหลายแสนบาทเพื่อปรับปรุงร้าน เนื่องจากทรงเห็นว่าคุณลักษณ์ไม่ยอมรับค่าแรงในการซ่อมนาฬิกาเลย

“ในหลวงรัชกาลที่ 9 รับสั่งว่าสงสาร ให้คิดค่าแรงเถอะ ก็คิดบ้าง ไม่คิดบ้าง แต่ส่วนมากไม่ได้คิด พระองค์รับสั่งว่า…คิดบ้าง ฉันสงสารเธอ พระองค์ทรงพระเมตตาผมมากเหลือเกิน เพราะเรามีโอกาสถวายงานรับใช้นี่ก็ถือเป็นเกียรติแก่วงศ์ตระกูลแล้ว ทรงพระเมตตาขนาดไหนคิดดูเถอะ ภรรยาผมเสียก็พระราชทานพวงหรีด พระราชทานเพลิงศพ ทั้งที่ผมก็ไม่อาจเอื้อมกราบบังคมทูล พวงหรีดผมยังเก็บรักษาไว้เลย”

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงดูแลทุกข์ บำรุงสุขให้กับประชาชนในทุกๆด้าน และลงรายละเอียดในทุกๆเรื่อง อย่างเมื่อครั้งเสด็จไปยังจังหวัดสกลนคร ก็ได้เกิดเหตุการณ์ที่ไม่มีใครคาดคิดมาก่อนว่า ประชาชนที่มารับเสด็จพระองค์ในวันนั้น จะกล้ากราบทูลขอสตางค์ต่อพระพักตร์กันซื่อๆแบบนี้

“ขอสตางค์พระเจ้าค่ะ” ชายคนหนึ่งกราบทูลพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ขณะที่พระองค์กำลังเสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรประชาชนที่มาเข้าเฝ้าฯสองฝั่งข้างทาง หลังจากสิ้นเสียงของชายคนนั้น พระองค์ทรงถามกลับไปว่า “นายชื่ออะไร ทำอาชีพอะไร ทำไมถึงไม่มีเงิน เป็นคนหมู่บ้านไหน อำเภออะไร” พร้อมกับรับสั่งให้ตามผู้ใหญ่บ้านกับกำนันมาพบ แต่เรื่องนี้พระองค์ไม่ได้ทรงเรียกใครมาต่อว่า แต่ทรงถามด้วยความห่วงใยว่า ทำไมชายคนนี้ไม่มีเงิน

สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่าพระองค์ทรงห่วงราษฎรและทรงละเอียดมาก ไม่ปล่อยผ่านแม้กระทั่งเรื่องเล็กน้อย พระองค์ตั้งพระทัยที่จะช่วยเหลือราษฎรให้มากที่สุดเท่าที่ทรงทำได้

(จากบทสัมภาษณ์ตอนหนึ่งของ พลเอก ชูฉัตร กำภู ณ อยุธยา)

“อยากฟังแม่สอนอีก” สมเด็จย่า ต้นแบบแห่งชีวิต…

ตลอดระยะเวลาของการทรงเป็นยุวกษัตริย์ ในหลวงทรงเชื่อฟังพระราโชวาทของสมเด็จพระบรมราชชนนีเป็นอย่างดี

คงปฏิเสธไม่ได้ว่าความเป็นจอมปราชญ์ที่ทรงพระอัจฉริยภาพในหลากหลายศาสตร์ศิลป์นั้น ล้วนเกิดจากการน้อมนำเอาพระราโชวาทของพระราชมารดามาปฏิบัติให้เป็นไปตามพระราชปณิธานที่ทรงปรารถนาให้พสกนิกรไทยอยู่ดีมีสุขกันถ้วนหน้า

ถ้อยรับสั่งของสมเด็จย่าที่มีต่อในหลวงนั้น มักทรงเน้นย้ำในเรื่องของคุณธรรมจริยธรรมในด้านความรับผิดชอบเป็นหลัก ดังพระราโชวาทหนึ่งที่มีความว่า “ในครอบครัวเรา ความรับผิดชอบเป็นของที่ไม่ต้องคิด เป็นธรรมชาติ สิ่งที่สอนอันแรกคือ เราจะทำอะไรให้เมืองไทย ถ้าไม่มีความรับผิดชอบจะไปช่วยเมืองไทยได้อย่างไร…”

ทุกครั้งที่สมเด็จย่าตรัสสอนไม่ว่าเรื่องใด ในหลวงจะทรงนำกระดาษมาจดและมีพระราชดำรัสตอบว่า “อยากฟังแม่สอนอีก” อยู่เสมอ

“พระราชาผู้ทรงธรรม”…ช่วงเวลาที่ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงผนวชเมื่อปี พ.ศ. 2499 ถือเป็นช่วงเวลาของการบ่มเพาะคุณธรรมจริยธรรมในพระราชหฤทัยได้อย่างดียิ่ง ซึ่งเป็นไปตามพระราชปณิธานที่ตั้งมั่นในการทรงผนวชมาก่อนหน้านี้แล้วว่า

“…พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติของเรา ทั้งตามความศรัทธาเชื่อมั่นของข้าพเจ้าเอง ก็เห็นเป็นศาสนาดีศาสนาหนึ่ง เนื่องในบรรดาสัจธรรมคำสั่งสอนอันชอบธรรม คำสั่งสอนอันชอบด้วยเหตุผล ซึ่งเคยคิดอยู่ว่าถ้าโอกาสอำนวย ข้าพเจ้าควรจักได้บวชสักเวลาหนึ่งตามราชประเพณี…”

แม้พระองค์ทรงผนวชในระยะเวลาอันสั้น แต่ธรรมะที่ทรงน้อมนำมาใช้ในการปกครองไพร่ฟ้าประชาชนกลับสืบทอดยาวนานมาจนถึงปัจจุบัน เพราะไม่ได้ทรงผนวชด้วยพระวรกายแค่เพียงอย่างเดียว ทว่ากลับทรงผนวชด้วยพระราชหฤทัยที่ถึงพร้อม ดังพระโอวาทของสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ความว่า

“…การทรงผนวชวันนี้เป็นประโยชน์มาก…บวชด้วยกายอย่างหนึ่ง บวชด้วยใจอย่างหนึ่ง ถ้าทั้งสองอย่างผสมกันเข้าแล้วจะเป็นกุศล…”

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงมีความสนพระราชหฤทัยในธรรมะชั้นสูงในขั้นปฏิบัติกรรมฐาน เพื่อให้ทรงมีสมาธิตั้งมั่นอยู่กับการบำเพ็ญพระราชกรณียกิจเพื่อพสกนิกรได้อย่างเต็มพระกำลัง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้สร้างพระตำหนักบำเพ็ญธรรมส่วนพระองค์ไว้ภายในพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน อันเป็นสถานที่วิเวก เหมาะอย่างยิ่งแก่การเจริญภาวนา ทั้งนี้ทรงปฏิบัติสมาธิเป็นประจำและประทับเป็นเวลานานด้วย

ก่อนที่จะทรงงานทุกครั้ง พระองค์จะเสด็จฯเข้าห้องสวดมนต์ ไหว้พระ ทำสมาธิจิตใจให้สงบระยะหนึ่งแล้วจึงทรงงาน ทรงเคยมีพระราชปรารภว่า การที่พระองค์ทำเช่นนั้นรู้สึกว่างานได้ผลดี เพราะเมื่อมีสมาธิในการทำงาน งานที่ทำก็ทำได้อย่างมีระเบียบเรียบร้อยได้คุณภาพดี และจิตใจก็ปลอดโปร่งแจ่มใส

นอกจากนี้ยังมีพระราชจริยวัตรที่พิเศษอีกประการหนึ่งซึ่งคนทั่วไปปฏิบัติได้ยากคือ ในคืนวันธรรมสวนะ (วันพระ) พระองค์จะทรงรักษาอุโบสถศีลอย่างเคร่งครัด และทุกวันจันทร์พระองค์จะทรงถวายสังฆทานเป็นนิตย์ ด้วยตรงกับวันคล้ายวันพระราชสมภพ ซึ่งราชกิจวัตรนี้ได้ทรงกระทำมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน โดยทรงอาราธนาพระสงฆ์จากวัดต่างๆมารับสังฆทานภายในพระตำหนัก

พระราชจริยวัตรอันงดงามเช่นนี้ทำได้ยากยิ่ง ถ้าจะต้องใข้ความสม่ำเสมอเช่นนี้ แต่พระองค์ก็ทรงเป็นแบบอย่างให้เห็นว่า หน้าที่ของพระมหากษัตริย์นั้นไม่ใช่แค่ดูแลทุกข์สุขของประชาชนเพียงอย่างเดียว แต่เรื่องของพระพุทธศาสนา พระองค์ก็ยังทำหน้าที่เป็นต้นแบบ เพื่อให้ราษฎรเห็นความสำคัญของการทะนุบำรุงศาสนาอีกด้วย

หลังการขึ้นครองราชย์ของ ในหลวงรัชกาลที่ 9 พระองค์ได้เสด็จฯกลับไปยังสวิตเซอร์แลนด์อีกครั้ง เพื่อทรงศึกษาวิชากฎหมายและการปกครอง เนื่องจากต้องรับพระราชภาระเป็นพระมหากษัตริย์ ในด้านวิชาภูมิศาสตร์และประวัติศาสตร์ ทรงตั้งพระทัยศึกษาเปรียบเทียบระหว่างประเทศไทยกับนานาประเทศเกี่ยวกับพื้นฐานและวัฒนธรรมของแต่ละชาติ เพื่อนำมาเป็นแนวปรับปรุงแก้ไขประเทศไทยให้เจริญขึ้นกว่าที่เป็นอยู่

ทรงเป็นตัวอย่างของผู้ที่เสียสละความสุขส่วนตนเพื่อประโยชน์สุขส่วนรวมอย่างแท้จริง ทรงอุทิศพระวรกายเพื่อบำเพ็ญพระราชกรณียกิจน้อยใหญ่ คอยบำบัดทุกข์บำรุงสุขของพสกนิกรมาอย่างต่อเนื่องยาวนาน เพราะทรงถือว่า “การให้และการเสียสละเป็นการกระทำอันมีผลกำไร” กล่าวคือ กำไรแห่งความอยู่ดีมีสุขของปวงประชา ซึ่งไม่สามารถประเมินเป็น “มูลค่า” แต่กลับมี “คุณค่า” ทางจิตใจมากกว่า เข้าทำนองที่ว่า “ขาดทุนคือกำไร”

ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงมีความเพียรพยายาม อันเป็นหนึ่งในคุณธรรมและจริยธรรมที่บริบูรณ์ยิ่ง สังเกตได้จากหลากหลายโครงการพระราชดำริที่ทรงริเริ่มขึ้น ล้วนประสบสัมฤทธิผลได้ด้วยพระราชวิริยอุตสาหะเป็นสำคัญ สอดคล้องกับวิริยบารมีของพระโพธิสัตว์ในบทพระราชนิพนธ์เรื่อง พระมหาชนก แปลว่า “พ่อผู้ยิ่งใหญ่” ซึ่งมีพระราชประสงค์ในการปลูกฝังให้คนไทยทุกภาคส่วนมีความเพียรพยายามในการทำงานและทำความดี สอดคล้องกับพระราชปรารภที่ว่า “ขอจงมีความเพียรที่บริสุทธิ์ ปัญญาที่เฉียบแหลม กำลังกายที่สมบูรณ์”

พล.ต.อ.วสิษฐ เดชกุญชร เคยเล่าถึงการจดจ่อทรงงานของในหลวงรัชกาลที่ 9 ว่า “พระองค์ทรงประยุกต์พระสมาธิในการประกอบพระราชกรณียกิจทุกอย่างทั้งน้อยและใหญ่ จึงทรงสามารถเผชิญกับพระราชภาระอันหนักในตำแหน่งพระมหากษัตริย์ได้โดยไม่ทรงสะทกสะท้านหรือหวั่นไหว ไม่ทรงคาดการณ์ล่วงหน้าไปไกลๆ อย่างเลื่อนลอยและเปล่าประโยชน์ ไม่ทรงอาลัยอดีตหรืออนาคต ไม่ทรงเสียเวลาหวั่นไหวไปกับความสำเร็จหรือความล้มเหลวอันเป็นเรื่องที่ผ่านพ้นไปแล้ว แต่ทรงจดจ่ออยู่กับปัจจุบัน ทรงสนพระราชหฤทัยอยู่แต่กับพระราชกรณียกิจเฉพาะพระพักตร์เท่านั้น”

พระองค์ทรงตระหนักอยู่เสมอว่าความทุกข์ยากของพสกนิกรย่อมเปรียบเสมือนความทุกข์ยากของพระองค์เอง จึงไม่น่าแปลกใจว่าทำไมคนไทยจึงมักเห็นภาพพระพักตร์ของพระองค์ที่เต็มไปด้วยหยาดพระเสโท อันเป็นผลมาจากความตรากตรำพระวรกาย จนไพร่ฟ้าประชาชนต่างกล่าวขานกันว่าพระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่ทรงงานหนักที่สุดในโลก ทรงเอาพระราชหฤทัยจดจ่อ ไม่ทรงยอมให้ขาดจังหวะจนกว่าจะเสร็จ และไม่ทรงทิ้งขว้างแบบทำๆ หยุดๆ ดังนั้นพระราชกรณียกิจทั้งหลายนั้นจึงสำเร็จลุล่วงไปเป็นส่วนใหญ่

ภาพที่พระองค์มักทรงถือแผนที่ด้วยพระหัตถ์ซ้าย พระหัตถ์ขวาทรงจับปากกา พระศอสะพายกล้องถ่ายรูป ได้กลายเป็นภาพที่ชินตาและอยู่ในหัวใจของราษฎรไทยทุกภาคส่วน อุทิศพระองค์เพื่อทรงงานหนัก โดยไม่ทรงเห็นแก่ความตรากตรำพระวรกาย ในบางครั้งรถพระที่นั่งต้องฝ่าเข้าไปในกระแสน้ำที่เชี่ยวกราก หากรถไม่สามารถต้านทานกระแสน้ำได้ พระองค์ก็เสด็จฯลงจากรถเพื่อทรงพระดำเนินต่อไปด้วยสองพระบาท

พระองค์มีพระราชประสงค์ในการใช้ “สายพระเนตร” สอดส่องสภาพความเป็นจริงที่เกิดขึ้นกับชีวิตราษฎร ใช้ “สองพระกรรณ” สดับรับฟังความเดือดร้อนของพสกนิกรจากปากของพวกเขาเอง แล้วทรงใช้ “พระปัญญา” คิดวิเคราะห์หาแนวทางในการแก้ไขปัญหา จากนั้นทรงใช้ “พระหัตถ์” ลงมือปฏิบัติทดลองด้วยพระองค์เอง ทั้งหมดนี้ด้วยทรงเล็งเห็นว่าความทุกข์ยากของประชาชนนั้น หากไม่ลงมือแก้ไขให้เป็นรูปธรรม ก็ย่อมไม่เกิดคุณประโยชน์อันใดขึ้นมา

คัมภีร์แห่งความพอเพียง : “ลูกอยากได้ก็ต้องเก็บค่าขนมไว้สิ หยอดกระป๋องวันละเหรียญ ได้มาก ค่อยเอาไปซื้อ”…

ในฐานะ “แม่” ของยุวกษัตริย์ที่กำลังเจริญพระชนมพรรษามากขึ้นทุกวัน ในวันนั้นสมเด็จย่า (สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี) มีพระราโชวาทสำคัญที่ทำให้พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงน้อมนำมาปฏิบัติเสมอมา และยังทรงเป็นต้นแบบให้แก่ประชาชนด้วยก็คือ การประหยัดอดออม แม้พระองค์จะทรงอยู่ในฐานะที่สามารถเลือกหาสิ่งต่างๆ มาให้พระโอรสได้อย่างไม่ยากลำบากก็ตาม

ดังนั้นเมื่อพระองค์มีพระประสงค์สิ่งใด ก็จะทรงอดออมเก็บเงินค่าขนมที่ได้สัปดาห์ละครั้งอย่างมัธยัสถ์ และยังทรงรู้จักนำเงินไปต่อยอด ทรงรับจ้างเก็บผักผลไม้ไปขาย แล้วนำเงินที่ได้มาซื้อเมล็ดผักปลูกเพิ่ม ซึ่งทำให้ยุวกษัตริย์พระองค์นี้ทรงเรียนรู้หลักพอเพียงสมถะมาตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ โดยจะมีคัมภีร์แห่งความพอเพียง 3 ข้อ คือ “วินัย อดออม ให้”

และเมื่อถึงวันปีใหม่ สมเด็จย่าจึงรับสั่งกับในหลวงรัชกาลที่ 9 ว่า

“ปีใหม่แล้ว เราไปซื้อจักรยานกัน ให้แคะกระปุกดูว่ามีเงินเท่าไหร่” และสมเด็จย่าก็ทรงแถมเงินเพิ่มให้อีกด้วย

พระราชกรณียกิจที่สำคัญของในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่ทรงปฏิบัติมาเป็นเวลายาวนานอย่าง การเสด็จพระราชดำเนินไปยังถิ่นทุรกันดารพร้อมกับสมาชิกหน่วยแพทย์อาสา เพื่อเข้าไปดูแลเรื่องสุขภาพอนามัยของประชาชน เป็นสิ่งที่ทุกคนเห็นกันจนชินตามาโดยตลอด

พลเอกชูฉัตร กำภู ณ อยุธยา อดีตนายแพทย์ที่ได้มีโอกาสตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช นานเกือบ 20 ปี ไม่ว่าจะขึ้นเหนือหรือลงใต้ก็จะเห็นการทรงงานของพระองค์ที่นึกถึงแต่ประชาชนก่อน และไม่คิดถึงความยากลำบากเลยแม้แต่น้อย พระองค์ทรงเป็นตัวอย่างให้แก่บรรดาจิตอาสาทุกคนได้เห็นว่าความทุกข์ของประชาชนต้องมาก่อนอย่างแท้จริง ซึ่งข้อคิดในการทำงานของหน่วยแพทย์อาสา 4 ข้อนี้ พลเอกชูฉัตรก็ยังจำได้ไม่มีวันลืม คือ

1. มีความรู้ความสามารถในวิชาการนั้นๆ
2. รักภักดีต่อราชวงศ์
3. เข้ากับสังคมในพระราชสำนักได้
4. มีความเต็มใจ เพราะงานนี้ไม่มีการบังคับ

ข้อที่ 4 นั้นสำคัญมาก เพราะการทำงานแบบจิตอาสาให้ประสบความสำเร็จได้นั้น ขึ้นอยู่กับหัวใจที่ทุ่มเทและมุ่งมั่น ไม่กลัวความลำบากมาเป็นอันดับแรก

นิตยสารแพรว คอลัมน์สัมภาษณ์ ฉบับที่ 781

ไม่ใกล้ไม่ไกลจากพระบรมมหาราชวัง อีกหนึ่งสถานที่สำคัญที่อยากให้คนไทยไปเยือนก็คือ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ที่นี่เป็นแหล่งรวบรวมข้อมูลที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ไว้มากมาย รวมถึงยังเป็นที่ตั้งของราชรถ ราชยาน ที่จะนำมาใช้ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช อีกด้วย

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ตั้งอยู่ในบริเวณพระราชวังบวรสถานมงคล หรือส่วนหนึ่งของที่ประทับวังหน้า (พื้นที่พระราชวังของสมเด็จพระบวรราชเจ้าตั้งแต่รัชกาลที่ 1 เป็นต้นมา) ที่นี่เป็นแหล่งข้อมูลทางประวัติศาสตร์ โดยแบ่งการจัดแสดงเป็น 3 หัวเรื่องใหญ่ๆ คือ ประวัติศาสตร์ชาติไทย จัดแสดงในพระที่นั่งศิวโมกขพิมาน ประวัติศาสตร์ศิลปะและโบราณคดีในประเทศไทย จัดแสดงตามยุคสมัย คือ สมัยก่อนประวัติศาสตร์ จัดแสดงในอาคารส่วนหลังของพระที่นั่งศิวโมกขพิมาน และสมัยประวัติศาสตร์ จัดแสดงในอาคารใหม่ 2 หลังที่สร้างขนาบสองข้างของหมู่พระวิมานเมื่อ พ.ศ.2510 โดยแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ สมัยก่อนพุทธศักราช 1800 ได้แก่ สมัยทวารวดี สมัยศรีวิชัย และสมัยลพบุรี จัดแสดงในอาคารมหาสุรสิงหนาท และส่วนที่ 2 คือ สมัยหลังพุทธศักราช 1800 เป็นต้นมา จนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ จัดแสดงในอาคารประพาสพิพิธภัณฑ์

ด้านประณีตศิลป์และชาติพันธุ์วิทยา จัดแสดงในหมู่พระวิมาน คือ พระที่นั่งวสันตพิมาน พระที่นั่งวายุสถานอมเรศ และพระที่นั่งพรหมเมศธาดา ศิลปโบราณวัตถุที่จัดแสดง ได้แก่ เครื่องทอง เครื่องถม เครื่องมุก เครื่องดนตรี เครื่องไม้จำหลัก ผ้าโบราณ เครื่องถ้วย เครื่องสูง ราชยาน คานหาม อาวุธโบราณ เครื่องใช้ในพิธีพระพุทธศาสนา และอัฐบริขารของสงฆ์ และเครื่องการละเล่นต่างๆ เช่น หัวโขน หุ่นกระบอก หุ่นเล็ก และหนังใหญ่

นอกจากนี้ยังมีราชรถที่ใช้ในกระบวนแห่พระบรมศพ คือ พระมหาพิชัยราชรถ เวชยันตราชรถ ราชรถน้อย และเครื่องประกอบการพระราชพิธีต่างๆ ที่ใช้ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ โดยจะจัดแสดงในอาคารโรงราชรถ ซึ่งใครที่ไปเยือนพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ในช่วงนี้ จะได้รับหนังสือราชรถ ราชยาน ซึ่งภายในเนื้อหาจะมีรายละเอียดเกี่ยวกับประวัติของราชรถ ราชยานทั้งหมด

สำหรับใครที่ตั้งใจจะไปเคารพพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช สามารถแวะเวียนไปที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ได้เช่นกัน นอกจากจะได้ซึมซับเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ของชาติแล้ว ยังได้รับหนังสือเล่มนี้เก็บไว้เป็นที่ระลึกอีกด้วย

ภาพ : คิมคานา

พระอัจฉริยภาพในศาสตร์และศิลป์ ของในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงสนพระทัยการวาดภาพตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ ทรงศึกษาและฝึกหัดการวาดภาพด้วยการทรงซื้อตำราการเขียนภาพมาศึกษาค้นคว้าด้วยพระองค์เอง และทรงฝึกหัดวาดภาพเรื่อยมา

กระทั่งเสด็จนิวัตประเทศไทยก็โปรดให้จิตรกรที่มีความสามารถเข้าเฝ้าฯเป็นการส่วนพระองค์ เพื่อให้เหล่าศิลปินร่วมโต๊ะเสนอ และทรงให้แต่ละบุคคลวิจารณ์ผลงานฝีพระหัตถ์ ซึ่งทรงเปิดพระทัยรับคำติชมอย่างไม่มีอคติ

เมื่อพระองค์เสด็จฯไปยังที่ใดก็มักจะทรงนำกล้องถ่ายภาพติดพระองค์เสมอ โปรดที่จะถ่ายภาพบันทึกความก้าวหน้าของโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริอยู่เนืองๆ และบันทึกเหตุการณ์สำคัญ ทรงสนับสนุนให้ใช้การถ่ายภาพเป็นประโยชน์ในการช่วยเหลือสังคม ไม่ใช่เพียงเพื่อบันทึกความสวยงามหรือเพียงเพื่อความรื่นเริงใจ ดังพระราชดำรัสว่า…

“ศิลปะเป็นสิ่งที่ช่วยพัฒนาประเทศได้อีกทางหนึ่ง”

การถ่ายภาพยนตร์เป็นอีกพระอัจฉริยภาพหนึ่งของในหลวง โดยเมื่อครั้งเสด็จนิวัตพระนครนั้น ทรงนำกล้องถ่ายภาพยนตร์มาทรงถ่ายประชาชนที่เฝ้าฯรับเสด็จอยู่ทั้งสองฟากฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาด้วย ทรงริเริ่มให้สร้างภาพยนตร์ที่เป็นที่รู้จักกันอย่างดี คือ ภาพยนตร์ส่วนพระองค์ ซึ่งได้มีการจัดฉายเพื่อหารายได้จากผู้บริจาคโดยเสด็จพระราชกุศล โดยทรงนำไปช่วยเหลือพสกนิกรในด้านต่างๆ เช่น สภากาชาดไทย โรงพยาบาลภูมิพลอดุลยเดช กิจกรรมป้องกันรักษาโรคโปลิโอ เป็นต้น

ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงสนพระทัยเรื่องดนตรีมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ ทรงศึกษาวิชาดนตรีขั้นพื้นฐานอย่างจริงจังตามคำแนะนำจากพระอาจารย์อย่างเข้มงวดนานกว่า 2 ปี ทรงได้รับการฝึกฝนตามแบบการดนตรีอย่างจริงจัง เครื่องดนตรีที่โปรดคือเครื่องเป่าทุกชนิด เช่น แซ็กโซโฟน คลาริเน็ต ทรัมเป็ต และยังทรงกีตาร์ ทรงเปียโนได้ด้วย โปรดการทรงดนตรีมาก โดยเฉพาะดนตรีแจ๊ส ทรงได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้เชี่ยวชาญดนตรีประเภทนี้มาก โดยหนังสือพิมพ์โฮโนลูลู แอดเวอร์ไทซิ่ง ได้ถวายพระนามว่าพระองค์ทรงเป็น “ราชาแห่งดนตรีแจ๊ส”

ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงตั้งวงดนตรี อ.ส.วันศุกร์ สำหรับการทรงดนตรีกับวงนี้ เพื่อพระองค์จะได้ทรงใช้เวลานี้เป็นการทรงพระสำราญพระอิริยาบถ และบรรเลงดนตรีออกอากาศเผยแพร่ทางสถานีวิทยุ อ.ส.ที่พระองค์ทรงตั้งขึ้น อีกทั้งยังเป็นการสื่อสารกับพสกนิกรของพระองค์ในอีกทางหนึ่ง

แม้ในหลวงรัชกาลที่ 9 จะทรงประกาศพระองค์เป็นพุทธมามกะ หรือธรรมทายาททางพระพุทธศาสนา แต่ก็ทรงดำรงพระองค์ในฐานะ อัครศาสนูปถัมภก ควบคู่กันไปด้วย

เพราะทรงให้อิสระแก่ราษฎรในการเลือกครรลองเสริมสร้างความปกติสุขในชีวิตด้วยหลักคำสอนของแต่ละศาสนาอย่างเท่าเทียม ด้วยทรงตระหนักดีว่าจุดมุ่งหมายของแต่ละศาสนาล้วนแล้วแต่ปรารถนาให้ศาสนิกชนดำรงตนเป็นคนดี มีจริยธรรมด้วยกันทั้งสิ้น นี่เป็นเหตุว่าทำไมพระองค์จึงทรงส่งเสริมทะนุบำรุงทุกศาสนาโดยทั่วถึงกันมาตลอด

ครั้งหนึ่งในหลวงรัชกาลที่ 9 มีพระราชกระแสให้จุฬาราชมนตรีแปลความหมายของคัมภีร์อัลกุรอานจากฉบับภาษาอาหรับให้เป็นภาษาไทย และได้พิมพ์แจกจ่ายแก่มัสยิดหลายแห่งทั่วราชอาณาจักร โดยมีพระราชดำรัสเกี่ยวกับคัมภีร์อัลกุรอานตอนหนึ่ง ความว่า

“…คัมภีร์อัลกุรอานมิใช่จะเป็นคัมภีร์สำคัญในศาสนาอิสลามเท่านั้น แต่ยังเป็นวรรณกรรมสำคัญของโลกเล่มหนึ่ง ซึ่งมหาชนยกย่องและได้แปลเป็นภาษาต่างๆ การแปลออกเผยแพร่เป็นภาษาไทยครั้งนี้ เป็นการสมควรชอบด้วยเหตุผลอย่างแท้จริง เพราะจะเป็นการช่วยเหลือในอิสลามิกบริษัทในประเทศไทยที่ไม่รู้ภาษาอาหรับ ได้ศึกษาเล่าเรียนธรรมะในศาสนาได้สะดวกและแพร่หลาย”