พระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน นามของพระที่นั่งองค์นี้หมายถึงวิมานที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดินผู้ทรงเป็นพระมหาจักรพรรดิราช ประกอบไปด้วยพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์ตะวันออก พระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์กลาง และพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์ตะวันตก
ภายในพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์ตะวันออกเป็นที่ประดิษฐานพระวิมานที่บรรทมโดยเฉพาะของพระมหากษัตริย์ ตอนเหนือของพระวิมานมีพระแท่นราชบรรจถรณ์ซึ่งกางกั้นด้วยพระนพปฎลมหาเศวตฉัตรไว้ที่เพดาน ตอนใต้ของพระวิมานเป็นห้องทรงเครื่องพระสำอาง มีพระแท่นราชอาสน์ทอดเครื่องสรงพระพักตร์และเครื่องพระสำอาง กางกั้นด้วยพระนพปฎลมหาเศวตฉัตรที่เพดานเหนือพระแท่นราชอาสน์
ซึ่งตามพระราชนิติธรรมประเพณีพระมหากษัตริย์ที่ขึ้นครองราชสมบัติแล้วแต่ยังมิได้ทรงรับบรมราชาภิเษก จะไม่เสด็จประทับบรรทมในพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานเป็นอันขาด ต่อเมื่อได้เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษกตามโบราณราชประเพณีแล้วจึงจะเสด็จขึ้นประทับได้ พระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์กลางเป็นห้องโถง มีพระทวารและอัฒจันทร์เป็นทางลงสู่มุขกระสันชั้นลดซึ่งเป็นท้องพระโรงหน้าและท้องพระโรงใน ส่วนพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์ตะวันตกเป็นที่ประดิษฐานเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ เครื่องราชูปโภคและพระแสงราชศัตราวุธสำคัญ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงรับบรมราชาภิเษกแล้วได้เสด็จประทับภายในพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานอยู่เป็นประจำ ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสถาปนาหมู่พระอภิเนาว์นิเวศน์เป็นพระราชฐานที่ประทับแห่งใหม่ภายในพระบรมมหาราชวัง และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสถาปนาหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาทเป็นพระราชฐานที่ประทับ จึงมิได้เสด็จประทับ ณ พระวิมานที่บรรทมในพระที่นั่งจักรพรรดิพิมานองค์ตะวันออกเป็นประจำดังเดิม
อย่างไรก็ตาม ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นเฉลิมพระราชมณเฑียรแล้ว จะประทับแรม ณ พระที่นั่งจักรพรรดิพิมานอย่างน้อย ๑ ราตรีเพื่อให้เป็นมงคลฤกษ์แห่งรัชกาลใหม่ หลังจากนั้นจะเสด็จฯ ไปประทับ ณ พระราชมณเฑียรสถานหรือพระราชวังอื่นๆ ตามพระราชอัธยาศัย
ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกและเฉลิมพระราชมณเฑียรจะเตรียมการจัดแต่งพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน โดยตั้งแต่งเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร ได้แก่ พระแส้หางช้างเผือก ศิลาบดโมรา พานพืชที่มีข้าวเปลือก ถั่ว งา เมล็ดพันธุ์ผักกาด เมล็ดฝ้าย พานฟัก กุญแจทอง จั่นหมากทอง วิฬาร์หรือแมว และไก่ขาว ซึ่งล้วนแต่เป็นสิ่งที่มีความหมายอันเป็นสิริมงคลต่างๆ เช่น พันธุ์พืชต่างๆ มีความหมายถึงความเจริญงอกงาม ศิลาหมายถึงความหนักแน่น ฟักหมายถึงความอยู่เย็นเป็นสุข เป็นต้น
เมื่อพระมหากษัตริย์เสด็จฯ มายังพระราชมณเฑียรแล้ว พระบรมวงศ์ชั้นผู้ใหญ่ฝ่ายในจะทรงปูลาดพระที่และทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร เมื่อพระมหากษัตริย์ทรงรับแล้วจะได้เสด็จประทับเอนพระองค์เบื้องขวาลงบนพระแท่นบรรทม ทรงรับการถวายพระพรแล้วทรงโปรยดอกพิกุลทองพิกุลเงินพระราชทานจึงเสร็จการพระราชพิธี
ที่มา : ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
ติดตามบทความอื่นๆ ได้ที่
หมู่พระมหามณเฑียร สถานที่สำคัญในการประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
กำหนดการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ตลอดเดือนเมษายน-พฤษภาคม
งดงาม “เข็มที่ระลึกตราสัญลักษณ์พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” เตรียมเปิดขายรอบปฐมฤกษ์แล้ว
สมพระเกียรติ ประมวลภาพการฝึกซ้อมริ้วขบวนพระบรมราชอิสริยยศ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
เลอค่าน่าสะสม แสตมป์ที่ระลึกชุดพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ร.10 อยากได้ต้องทำอย่างไร
งดงามและเปี่ยมความหมาย ตราสัญลักษณ์พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พ.ศ. 2562
พสกนิกรปลื้มใจ! ในหลวง ร.10 พระราชทานแบบตราสัญลักษณ์พระราชพิธีบรมราชาภิเษกแล้ว
ควรค่าแก่การรู้ 4 ขั้นตอนสำคัญอันศักดิ์สิทธิ์ของ “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก”
กรมธนารักษ์ เปิดจองเหรียญกษาปณ์ที่ระลึกและเหรียญที่ระลึก พระราชพิธีบรมราชาภิเษก
“หน่อต้นพระศรีมหาโพธิ์” เครื่องมุทิตาบรรณาการจากศรีลังกา เนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
กระทรวงวัฒนธรรมเปิดตัวหนังสือองค์ความรู้เกี่ยวกับ “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก”
ย้อนรำลึก “พระปฐมบรมราชโองการ” ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกแห่งกษัตริย์จักรีวงศ์
ความคืบหน้า ริ้วขบวนพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
ความเป็นมา “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” โบราณราชประเพณีอันศักดิ์สิทธิ์ของกษัตริย์ไทย
“พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” ถ่ายทอดสด 170 ประเทศ พร้อมเปิดเว็บไซต์-เฟซบุ๊กให้ข้อมูล
กำหนดการ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ประกาศ 6 พ.ค. วันหยุดราชการ
สมเด็จพระเทพฯ ทรงร่วมประชุมคณะกรรมการจัดงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ครั้งที่ 1/2562
สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก