สืบสาวราวเรื่อง! เหตุผลที่ เจ้าคุณพระสินีนาฏ ได้รับ พระราชทานน้ำพระมหาสังข์เพชรน้อย
น้ำพระมหาสังข์เพชรน้อย คือน้ำพระพุทธมนต์ ซึ่งเป็นน้ำพระสุคนธ์ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสรงถวายพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร จากนั้นทรงใช้ผ้าขาวซับตามองค์พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร แล้วทรงเปลี่ยนเครื่องทรงถวายพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร จากนั้นทรงใช้ผ้าขาวที่ซับพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรนั้นชุบพระสุคนธ์ในโถแก้ว แล้วทรงบีบลงในโถแก้วและหม้อน้ำ เพื่อเป็นน้ำพระพุทธมนต์สำหรับพระราชทานแก่พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ และประชาชนทั่วไปที่ไปเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ เพื่อความเป็นสิริมงคล
โดยน้ำพระพุทธมนต์ ซึ่งอยู่ในพระมหาสังข์เพชรน้อย จะพระราชทานแก่พระบรมวงศ์ หรือผู้ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานเป็นกรณีพิเศษ ซึ่งเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทในโอกาสนั้น จึงเรียกว่า “น้ำพระมหาสังข์เพชรน้อย” ส่วนพระราชวงศ์นั้น จะพระราชทานน้ำสังข์นครจากพระมหาสังข์เพชรน้อยแทน
สังข์ หรือ หอยสังข์ เป็นของที่คนไทยนับถือกันว่าอุดมมงคลอย่างสูงยิ่ง และมักใช้ในงานมงคลต่างๆ เช่น งานมงคลสมรส โดยเรามักจะเห็นการใช้สังข์เป็นที่หลั่งน้ำแก่คู่บ่าวสาว นอกจากนี้ยังมีการเป่าสังข์ เพื่อความเป็นสิริมงคลอีกด้วย
สังข์ แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ สังข์ทักษิณาวัฏ (สังข์เวียนขวา) และสังข์อุตราวัฏ(สังข์เวียนซ้าย) และแบ่งออกตามการใช้งานในพระราชพิธีต่างๆ ดังนี้
1. พระมหาสังข์ทักษิณาวัฏ เป็นสังข์เวียนขวา ใช้สำหรับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงหลั่งน้ำพระพุทธมนต์พระราชทานแก่พระราชวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไป และสรงพระพุทธรูปสำคัญ พระยาช้างต้น โขนเรือพระที่นั่ง ยอดธงชัยเฉลิมพล ส่วนมังสี หรือพานรองสำหรับพระมหาสังข์ทักษิณาวัฏ จะพิเศษกว่ามังสีของสังข์อื่นตรงที่มีที่บรรจุแป้งเจิมอยู่ภายในด้วย
2. พระมหาสังข์เพชรใหญ่ เป็นสังข์ที่มีขนาดใหญ่ ใช้สรงพระพักตร์และใช้ในการทรงพระเครื่องใหญ่
3. พระมหาสังข์เพชรน้อย เป็นสังข์ที่ทรงหลั่งน้ำพระพุทธมนต์ที่ได้จากการเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร พระราชทานแก่พระราชวงศ์ อีกทั้งเป็นสังข์สำหรับพระบรมวงศ์ผู้ทรงสัปตปฎลเศวตฉัตรทรงใช้หลั่งน้ำพระราชทานในพระราชพิธีสำคัญ
4. พระมหาสังข์ทอง พระมหาสังข์เงิน พระมหาสังข์นาก พระมหาสังข์งา พระมหาสังข์สัมฤทธิ์ ซึ่งพระมหาสังข์ในกลุ่มนี้จะเชิญออกใช้ครบทุกองค์ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
5. พระมหาสังข์เดิม ซึ่งทรงใช้รดน้ำพระพุทธมนต์พระราชทานแก่เชื้อพระวงศ์ ราชนิกุล ตลอดจนสมาชิกในราชสกุล เพราะเป็นสังข์เดิมของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
6. สังข์นคร เป็นสังข์ที่เจ้าพระยานครศรีธรรมราชนำมาทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ต่อมาใช้รดน้ำพระราชทานขุนนาง
7. สังข์ข้างที่ ซึ่งเป็นสังข์ที่ใช้รดน้ำพระราชทานบุคคลทั่วไป
8. กลศสังข์ เป็นขวดมีพวยยาวสำหรับพราหมณ์บรรจุน้ำเทพมนตร์ เพื่อสรงถวายในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก หรือในพระราชพิธีที่มีพิธีพราหมณ์เกี่ยวข้อง
ข้อมูลและภาพ : นิทรรศการพลังแผ่นดิน อัศจรรย์งานศิลป์แผ่นดินสยาม, คนรัก พลตรีหญิง เจ้าคุณพระสินีนาฏ พิลาสกัลยาณี, เรารักราชวงศ์จักรี “We love Chakri Dynasty”
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา ทรงพระภูษาสีแดง แฝงนัยยะเจ้านายตามธรรมเนียมโบราณ
4 ควีน 2 เจ้าหญิง ขวัญใจพสกนิกร จากสตรีสามัญชนสู่ขัตติยนารีแห่งราชวงศ์