จากการที่“พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” (ร.๕) ทรงเล็งเห็นความสำคัญในด้านทหารและโปรดให้ส่ง“สมเด็จเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ”มงกุฎราชกุมารเดินทางไปศึกษาต่อเป็นเวลาหลายปี ควบคู่ไปกับการสร้างความสัมพันธ์อันดีงามระหว่าง “พระราชวงศ์รัสเซีย” และ“ราชสำนักสยาม”

จนวันนี้ครบรอบ 120ปี และถือเป็นการเฉลิมฉลองความสัมพันธ์“ราชสกุลจักรพงษ์”ได้จัดนิทรรศการ “จักรพงษ์นิทรรศน์” ที่ ตำหนักจิตรลดา วังปารุสกวัน เพื่อเปิดเผยเรื่อราวการใช้ชีวิตในรัสเซียของ“สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจักรพงษ์” รวมถึงการอภิเษกสมรสอย่างลับๆ กับสตรีชาวรัสเซียนามว่า “อีคาเทอรีนา เดนิสกายา”หรือ “หม่อมคัทริน ณ พิศณุโลก”

และเมื่อวันที่ 24 ก.ค.ที่ผ่านมา“หม่อมราชวงศ์นริศรา จักรพงษ์”หรือ “คุณหญิงสา”พร้อมด้วยทายาท “ฮิลโก้-จุลจักร”, “ฮาน่า-ทัศนาวลัย”และ “ฮาร์เปอร์-ทัศนจักร จักรพงษ์” พาสื่อมวลชนซึมซับประวัติศาสตร์ของ “ราชสกุลจักรพงษ์” ในการนี้ยังได้มีการเปิดเผยจดหมายพระราชหัตถเลขาและลายพระหัตถ์ “พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” (ร.๕)และ “พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธฯ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว” (ร.๖) ที่สมบูรณ์ที่สุดกว่า300ฉบับ รวมถึงภาพถ่ายของ“สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจักรพงษ์”, พระชายาและพระราชโอรสคือ “พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์” ซึ่งทุกภาพเป็นภาพที่หลายคนไม่เคยเห็นมาก่อน

โดย“หม่อมราชวงศ์นริศรา จักรพงษ์”ผู้จัดนิทรรศการ “จักรพงษ์นิทรรศน์”เปิดเผยว่า “จดหมายที่นำมาจัดแสดงในครั้งนี้ เป็นตัวจริงและยังไม่เคยให้ใครเห็นเลย ทั้งยังมีภาพการเข้าร่วมพิธีราชาภิเษกสมเด็จพระเจ้าจอร์จที่ 5, จักรพรรดินิโคลัสที่2มอบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ”

ขณะที่“ฮิลโก้-จุลจักร”กล่าวเสริมว่า “หลายๆคนในเมืองไทยอาจจะไม่รู้ว่าเมืองไทยกับรัสเซียสนิทสนมกันแค่ไหน มีเจ้าฟ้าใดไปอยู่เป็นองครักษ์ของกษัตริย์ที่นั่น ความหลากหลายในชีวิตของท่านทวดไม่ว่าจะเป็นการเล่นละคร ขี่ม้า การทหาร การเดินทางเป็นชีวิตที่เต็มอรรถรส”

สำหรับนิทรรศการ “จักรพงษ์นิทรรศน์” เป็นนิทรรศการแสดงพระประวัติและผลงานของ“สมเด็จเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ” ซึ่งประสูติ เมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2426 ทรงเป็นพระราชโอรสใน “พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” กับ “สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ” โดยนิทรรศการแสดงเรื่องราวผ่านพระราชหัตเลขา ลายพระหัตถ์ เอกสารและสิ่งของหายากต่างๆ ที่แสดงให้เห็นถึงพระประวัติและผลงานของ “สมเด็จฯเจ้าฟ้าจักรพงษ์” รวมทั้งความสัมพันธ์อันดีงามระหว่าง “พระราชวงศ์รัสเซีย” และ“ราชสำนักสยาม”ซึ่งความสัมพันธ์ อย่างเป็นทางการนั้นได้สถาปนาขึ้นเมื่อพ.ศ. 2440เมื่อ “พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จ” เยือนรัสเซีย ทรงพบและพำนักอยู่กับ “จักพรรดิซาร์นิโคลัสที่ 2” ระหว่างนั้น “พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว” ได้ตัดสินพระทัยที่จะส่งพระราชโอรส “สมเด็จฯเจ้าฟ้าจักรพงษ์”ศึกษาที่รัสเซียในพ.ศ. 2441 ทรงใช้เวลาอยู่ที่ “เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก”ถึงแปดปี ทรงจบการศึกษาเป็นอันดับหนึ่งจาก “Corp dea Pages” ทรงร่วมเป็นส่วนหนึ่งของกองทหาร “ฮุสซาร์” และทรงศึกษาที่โรงเรียนทหารระดับสูง จนกระทั่งเสด็จนิวัติสยามในปีพ.ศ. 2449

เอกสารพระราชหัตถเลขาและลายพระหัตถ์นี้ได้ตกทอดมาอยู่ในการครอบครองของ “พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์” พระโอรสใน“สมเด็จเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ”แต่ต่อมาเอกสารหลายร้อยฉบับนี้ได้ถูกขโมยไป จนปรากฏอีกครั้งหนึ่งเมื่อมีข่าวการประมูลของสำนักการประมูลคริสตี้ในกรุงลอนดอนเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2538 อันเป็นข่าวคึกโครมที่กรุงเทพฯขณะนั้น

โดย “หม่อมราชวงศ์นริศรา จักรพงษ์”ได้เล่าถึงเอกสารสำคัญเหล่านี้ว่า“เมื่อข้าพเจ้าอายุ 15 ปี คุณแม่ ป่วยหนักและกำลังจะเสียชีวิตที่บ้านในมณฑลคอร์นวอลล์ ข้าพเจ้ายังจำภาพที่แม่กำลังจัดเรียงเอกสารเหล่านี้ ในกล่องและพยายามจัดพระราชหัตถเลขาและลายพระหัตถ์เหล่านี้ ราว 14 ปีหลังจากนั้น ข้าพเจ้ามาพำนักใน กรุงเทพฯ โดยกำลังค้นข้อมูลสำหรับหนังสือเรื่อง แคทยาและเจ้าฟ้าสยาม ซึ่งตอนนั้นข้าพเจ้าเริ่มรู้ว่ามีเอกสาร บางฉบับได้สูญหายไป”

จนในที่สุด “หม่อมราชวงศ์นริศรา”ได้พยายามทุกวิถีทางในการพิสูจน์ความเป็นเจ้าของ และได้ทำการอายัดการประมูลได้สำเร็จ จนสามารถนำเอกสารทางประวัติศาสตร์สำคัญชุดนี้กลับมา โดยได้เก็บรักษาเอกสารเป็นอย่างดีที่ห้องสมุด British Library พระราชหัตถเลขาและลายพระหัตถ์ สมุดบันทึก และสิ่งของสำคัญต่างๆ ที่นำมาจัดแสดงเป็นส่วนหนึ่งในคอลเลคชั่นของราชสกุลจักรพงษ์ โดยนำมาจัดแสดง เป็นครั้งแรก เพื่อเฉลิมฉลองการครบรอบ 120 ปีความสัมพันธ์ไทยรัสเซีย
นอกจาก “จักรพงษ์นิทรรศน์”แล้ว ทางผู้จัดยังจัดแสดงนิทรรศการ “ร้อยปีสยามกับสงครามโลกครั้งที่ 1” ซึ่งแสดงเหตุการณ์สำคัญครั้งประวัติศาสตร์ของสยามในการเข้าร่วมสงครามโลกครั้งที่ 1 และได้ส่งกองกำลัง ทหารอาสาไปร่วมสู้รบ

นอกจากนิทรรศการแล้วยังมีหนังสือที่เล่าเรื่องราวการร่วมสงครามโลกครั้งที่ 1 ของสยามและประโยชน์ที่สยามได้รับจากการชนะสงครามทั้งที่เป็นเรื่องภายในประเทศและระดับโลก โดยในปีนี้นับเป็นเวลาครบรอบหนึ่งร้อยปีที่สยามเข้าร่วมสงครามโลกครั้งที่ 1 ในวันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2460 “พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธฯ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว” ทรงตัดสินพระทัยประกาศสงครามกับเยอรมนีและออสเตรีย-ฮังการี “สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจักรพงษ์” เสนาธิการทหารบก ทรงเป็นผู้ขับเคลื่อนสำคัญในการส่งกองกำลังทหารอาสาไป ฝรั่งเศส ผลลัพธ์ที่สำคัญที่สุดเมื่อเสร็จสงครามและสัมพันธมิตรเป็นฝ่ายชนะคือการที่สนธิสัญญาต่างๆ ที่สยามทำกับเยอรมนี และออสเตรีย-ฮังการีนั้นสิ้นสุดลง และสยามสามารถขอเจรจาข้อแก้ไขสนธิสัญญา ฉบับเก่า ซึ่งทำไว้กับอังกฤษ ฝรั่งเศสและชาติอื่นๆ ด้วย

นิทรรศการทั้งสองจะพาผู้ชมเรียนรู้เรื่องราวสภาพเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมที่ผ่านมากว่า ศตวรรษ นอกจากนี้ทางสำนักพิมพ์ริเวอร์บุ๊คส์ยังมีการเปิดตัวหนังสือ “ถึงลูกชายเล็ก” โดย “หม่อมราชวงศ์นริศรา จักรพงษ์”รวบรวมเรื่องราวพระประวัติของ “สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจักรพงษ์”ในช่วงที่ทรงศึกษาอยู่ที่ประเทศรัสเซีย โดยศึกษาค้นคว้าผ่านพระราชหัตถเลขาและลายพระหัตถ์ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโต้ตอบกับ “สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจักรพงษ์” และหนังสือ “สยามกับสงครามโลกครั้งที่ 1” โดย “คุณสเตฟาน เฮลล์” ที่เล่าเรื่องราวการมีส่วนร่วมของสยามกับสงครามโลกครั้งที่ 1ได้อย่างมีสีสัน นอกจากนี้ทางผู้จัดยังจัดให้มีการเสวนาในหัวข้อที่เกี่ยวข้องในวันเสาร์ที่ 29 กรกฎาคม 2560 อีกด้วย

นิทรรศการ “จักรพงษ์นิทรรศน์” และ“ร้อยปีสยามกับสงครามโลกครั้งที่ 1” เริ่มให้เข้าชมตั้งแต่วันนี้ถึงวันที่ 30 กันยายน 2560 เวลาเปิด 10.00น.-16.00น.สำหรับวันปกติ (หยุดทุกวันจันทร์-อังคาร)เสาร์-อาทิตย์10.00 น.-18.00น. เข้าชมฟรี โดยสามารถติดตามข่าวสารเพิ่มเติมเกี่ยวกับกิจกรรมทั้งหมดได้ที่ https://www.facebook.com/River-Books-153928917970513/ หรือโทรศัพท์สอบถามได้ที่ 02-2250139 และ 02-2221290