หม่อมเจ้าการวิก กับช่วงสงครามโลกครั้งที่2 และความฝืดเคือง

หม่อมเจ้าการวิก ทรงเล่าถึงช่วงเวลาที่ในหลวงรัชกาลที่ 7 ประทับในต่างประเทศนั้น เป็นช่วงที่ใกล้จะเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ทำให้ต้องทรงผจญกับความฝืดเคือง และทรงพยายามลดทอนค่าใช้จ่ายลงในทุกๆทาง

พระราชจริยวัตรของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวที่แสดงถึงความเป็นผู้รอบรู้ประการหนึ่งคือ การที่พระองค์ท่านเสด็จประพาสสถานที่ต่างๆที่มีความสำคัญและประวัติความเป็นมา ทรงมีความรู้ และสามารถรับสั่งให้เข้าใจได้โดยง่าย

ในบั้นปลายของพระชนม์ชีพ พระองค์ท่านได้เสด็จประพาสต่างประเทศอยู่หลายคราวเพื่อประทับรักษาพระองค์ ด้วยพระพลานามัยระยะหลังไม่ใคร่ดีนักเมื่อพระอาการบรรเทาก็ทรงถือเป็นวโรกาสพิเศษที่จะเสด็จฯเยือนที่ต่างๆ เพื่อทรงพระสำราญ และมีพระราชประสงค์ที่จะพระราชทานความรู้แก่ผู้ตามเสด็จด้วยการพาไปให้เห็นของจริง ซึ่งผมได้รับพระราชทานโอกาสพิเศษนี้ด้วยในฐานะผู้ตามเสด็จอยู่บ่อยครั้ง

จำได้ว่า ช่วงเวลานั้นราวพ.ศ.2480-2482 สถานการณ์ในยุโรปเริ่มไม่สงบ เพราะผู้นำเผด็จการนาซี อดอล์ฟ ฮิตเลอร์ แห่งเยอรมนี ได้รุกรานเข้ารวบรวมดินแดนต่างๆที่อ้างว่ามีคนเชื้อสายเยอรมันอยู่เป็นของตน และมีการสะสมกำลังและอาวุธเพื่อเตรียมการทำสงคราม แต่ผู้นำประเทศต่างๆต่างประมาท ไม่คิดว่าเยอรมันจะมีกำลังลุกขึ้นมาก่อสงครามได้ เพราะผลจากการพ่ายแพ้ในสงครามโลกครั้งที่ 1 (พ.ศ.2457-2461) ที่สร้างความบอบช้ำแก่ทั้งฝ่ายผู้ชนะและผู้พ่ายแพ้อย่างมากมาย ทำให้นานาประเทศไม่พร้อมที่จะทำสงครามกับใครอีก

แล้วในช่วงพ.ศ.2480 และ 2481 สมเด็จเจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร พระภคินีร่วมพระชนกและพระชนนีในสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช ได้เสด็จประพาสอังกฤษเพื่อประทับรักษาพระองค์ถึงสองครั้ง และได้เสด็จเยี่ยมพระเจ้าอยู่หัวด้วย ในระหว่างที่ประทับ ณ โรงแรมเมย์แฟร์ กรุงลอนดอนนั้น พระเจ้าอยู่หัวรับสั่งให้ผมไปเป็นสารถีขับรถยนต์พระที่นั่งถวาย หากมีพระประสงค์จะเสด็จยังที่ต่างๆอยู่คราวละเดือนหนึ่ง บ่อยครั้งที่จะมีหม่อมราชวงศ์มรุต เทวกุล ตามเสด็จด้วย และครั้งสุดท้ายก่อนจะเสด็จกลับเมืองไทยทรงมีรับสั่งว่า

“ตาหวาน ฉันคงจะไม่ได้เห็นหน้าเธออีกแล้ว” และวันที่เสด็จกลับ พระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯไปส่งยังสถานีรถไฟ ผมยังจำภาพที่ต่างทรงล่ำลากันด้วยความอาลัย และมีน้ำพระเนตรคลอเบ้าทั้งสองพระองค์ พอถึงเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.2482 ก็ได้รับข่าวว่า สมเด็จเจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ฯสิ้นพระชนม์แล้ว ด้วยพระโรควักกะ (ไต) พิการ

ในช่วงต่อมา พระเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯที่จะเสด็จประพาสประเทศกรีซและตุรกี ผมเป็นคนรับหน้าที่ติดต่อจองตั๋วและวางหมายกำหนดการเสด็จฯ โดยทางเรือสำราญของบริษัทเฮเลนิกครูซ (HELENIC CRUISE) ของเซอร์เฮนรี่ ลัน (SIR HENRY LUNN) บังเอิญว่าผมได้รู้จักกับบุตรชายของท่านเซอร์คนหนึ่งเมื่อครั้งที่ผมได้ตามเสด็จไปเล่นสกีที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ เมื่อพ.ศ.2480 ทางบริษัทจึงถวายความดูแลเอาใจใส่เป็นพิเศษ ซึ่งการเสด็จฯครั้งนั้นมีพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมราชินี หม่อมเจ้าหญิงผ่องผัสมณี หรือ ‘ท่านหญิงผ่อง’ และผมเท่านั้น

หมายกำหนดการเสด็จฯ เป็นการท่องเที่ยวที่เป็นเรื่องเป็นราวมาก เพราะมีจุดประสงค์ที่จะไปเที่ยวชมสถานที่สำคัญต่างๆในประวัติศาสตร์ของอารยธรรมกรีกโบราณในประเทศกรีซ ทางบริษัทจะจัดแบ่งผู้โดยสารออกเป็นกลุ่ม และมีมัคคุเทศก์ประจำกลุ่มคอยอำนวยความสะดวกให้ จำได้ว่าขับรถไปลงเรือ ‘เลทิเทีย’(LETITIA)ที่ประเทศอิตาลี พระเจ้าอยู่หัวรับสั่งว่า

“จะไปดูพวกอารยธรรม ต้องไปดูที่กรีซก่อน ความจริงอารยธรรมอียิปต์นั้นมีความเจริญมาก่อนหน้านับพันปี แต่ถ้าไปดูอียิปต์ก่อน แล้วจะเห็นที่กรีซนี้เล็กน้อยมาก” ซึ่งก็เป็นความจริงดังพระราชกระแสรับสั่ง ถึงกระนั้นสิ่งที่ผมเห็นในประเทศกรีซก็ยิ่งใหญ่มโหฬารนัก

หมายกำหนดการที่เสด็จฯกรีซนั้น ประมาณ 10 วัน ผมได้ตามเสด็จไปชมเมืองต่างๆในประวัติศาสตร์ที่เคยเรียนและรู้จักจากหนังสือ ซึ่งแต่ละเมืองนั้นมีประวัติ ตำนานเล่าขานกันมากมาย เช่น เมืองอิทากา กิเตออน (ITHACA GITHEON) เมืองสปาร์ตา (SPARTA) เมืองมิสตรา (MISTRA) เมืองมาราธอน (MARATHON) ฯลฯ ในแต่ละเมืองที่ไปนั้น มัคคุเทศก์นำทางสามารถท่องจำเล่าอธิบายได้ราวกับเป็นหนังสือเดินได้ ส่วนความรู้เพิ่มเติมนอกตำรา พระเจ้าอยู่หัวก็ทรงเล่าได้มาก เพราะทรงเคยอ่านจากหนังสือมาก่อน แล้วในระหว่างที่อยู่ในเรือจะมีผู้เชี่ยวชาญคอยบรรยายตามกำหนดการให้ว่า วันไหนจะไปที่ใดและที่นั้นมีประวัติความเป็นมาอย่างไรบ้างพอสังเขป

หลังจากนั้นจึงเสด็จฯยังอิสตันบูล ประเทศตุรกี ในฝั่งทวีปยุโรปต่ออีกเป็นเวลา 3 วัน โดยท่องเรือในช่องแคบบอสโพรัส ชมแผ่นดินของสองฟากทวีป คือ เอเชียและยุโรป และเสด็จฯขึ้นชมมัสยิดอันมีชื่อ เช่น มัสยิดสีฟ้า (บลูมอส์ค) วิหารเซนต์โซเฟีย ฯลฯ แต่ไม่ได้เข้าไปยังตอนเหนือของตุรกีที่อยู่ในแผ่นดินทวีปเอเชีย เพราะสถานการณ์ทั่วไปไม่ค่อยดีนักจากการรุกรานของพวกเยอรมัน จากนั้นเสด็จฯลงเรือกลับมาขึ้นฝั่งที่อิตาลี และขับรถกลับกรุงลอนดอน น่าเสียดายภาพถ่ายสวยๆที่ผมได้ถ่ายในการตามเสด็จครั้งนั้นสูญหายไปเสียมาก เพราะว่าส่งไปล้างที่ร้านแล้วไม่ค่อยได้กลับคืน ซึ่งในการตามเสด็จในที่ต่างๆ ครั้งหลังๆมักมีเรื่องภาพถ่ายหายบ่อยๆเช่นกัน

ในราวพ.ศ.2482 สถานการณ์ในยุโรปถูกปกคลุมด้วยกระแสของสงครามที่หนาขึ้นทุกที แม้เซอร์เนวิล แชมเบอร์เลน (SIR NEVILLE CHAMBERLAIN) นายกรัฐมนตรีอังกฤษขณะนั้นพยายามที่จะเจรจาด้วยสันติกับฮิตเลอร์ทุกอย่างจนได้สัญญาสันติภาพระหว่างเยอรมันกับอังกฤษที่ฮิตเลอร์ลงนามประกาศว่าไม่จอรุกรานประเทศใดอีก และจะรักษาสันติภาพของโลกตลอดไป แต่พระเจ้าอยู่หัวทรงทอดพระเนตรเล็งเห็นการณ์ไกล และแน่พระราชหฤทัยว่าสงครามต้องมีขึ้นแน่นอน เพราะทรงติดตามเหตุการณ์ต่างๆมาโดยตลอด (ในที่สุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้เกิดขึ้นจริงๆ สร้างความเสียใจแก่เซอร์แชมเบอร์เลนเป็นอันมาก จนล้มป่วยและถึงแก่อสัญกรรมในเวลาต่อมา)

พระองค์ท่านได้ทรงเตรียมการที่จะปกป้องดูแลรักษาผลประโยชน์ของบุคคลที่อยู่ภายใต้พระบรมราชานุเคราะห์ อาทิ พระองค์เจ้าจิรศักดิ์ฯ ซึ่งทรงเสกสมรสกับหม่อมมณี บุนนาค หม่อมเจ้าศุภสวัสดิ์ฯ กับหม่อมเสมอ หม่อมเจ้าหญิงผ่องผัสมณีกับผม และนายบวย นิลวงศ์กับนางสำเภา ซึ่งเดินทางมาถวายการรับใช้แทน คุณรองสนิท โชติกเสถียร และภรรยาที่รับสั่งให้กลับเมืองไทยพร้อมกับพี่ต๊ะ- อัชฌา ด้วยทรงเห็นว่า หากกลับเมืองไทยแล้วย่อมมีความปลอดภัยและอนาคตที่ดีกว่า ซึ่งนายบวยผู้นี้เคยทำงานถวายการรับใช้พระองค์เจ้าจุมภฏฯมาก่อน และไม่ยอมกลับเมืองไทย ขอมาถวายการรับใช้พระเจ้าอยู่หัวต่อ และทรงส่งเขาไปเรียนการทำอาหารที่ฝรั่งเศสด้วยทำให้เขามีฝีมือในการปรุงอาหารมาก

พระเจ้าอยู่หัวทรงมีรับสั่งให้เริ่มประหยัดรายจ่ายทุกทาง โดยให้เลิกเช่าแฟลตอีตันเฮ้าส์ และตัดสินพระราชหฤทัยที่จะหาตำหนักใหม่ ด้วยมีพระราชดำริว่า พระตำหนักเวนคอร์ตนั้นอยู่ใกล้ช่องแคบอังกฤษ หากอังกฤษประกาศสงครามเมื่อใด เขตที่ประทับจะต้องกลายเป็นเขตทหารที่หวงห้ามทันที โดยมีรับสั่งกับมิสเตอร์อาร์.ดี. เครก (MR. R.D. GRAIG) ซึ่งเคยเป็นที่ปรึกษาทางกฎหมายในเมืองไทยและเป็นผู้จัดการเกี่ยวกับทรัพย์สินของพระองค์ที่ยังทรงมีอยู่ในขณะนั้นและไม่ถูกรัฐบาลไทยยึดไป ให้หาบ้านเช่าสักหลังหนึ่งในย่านเวอร์จิเนียวอเตอร์ โดยไม่มีพระราชประสงค์จะซื้อตำหนักใหม่ เพราะราคาแพงมาก

ต่อมาก็ได้บ้านเช่าขนาดย่อม เล็กกว่าพระตำหนักเวนคอร์ตหลายเท่า ชื่อว่าคอมพ์ตันเฮ้าส์(COMPTON HOUSE) แต่ต้องมีการซ่อมแซมบ้าง…

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ รับใช้ใต้เบื้องบาทบงสุ์ (ตอนที่ 10)

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ชีวิตที่แปรเปลี่ยน (ตอนที่ 9)

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ความผันผวนของบ้านเมืองและชีวิต (ตอนที่ 8)

หม่อมเจ้าการวิก กับเรื่องราวความประทับใจ เมื่อทรงตัดสินพระทัยมาถวายการรับใช้

ทำให้ทรงเห็นพระราชจริยวัตรของในหลวงรัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระราชินี ในยามที่ต้องประทับในต่างประเทศว่า แม้ต้องทรงประสบกับความยากลำบาก แต่ก็ทรงมีพระขัตติยมานะสุขุมอย่างน่าประทับใจ

ตอนที่ผมเริ่มถวายงานเป็นราชเลขาฯนั้นผมยังเป็นแค่เด็กหนุ่ม เวลาไปติดต่องานเขามักไม่เชื่อหาว่าล้อเล่นจะอวดเบ่ง บังเอิญว่าพอผมอายุ 21 ปี ศีรษะเกิดล้านดูเป็นผู้ใหญ่ ก็ไม่ต้องเบ่งแล้ว

ผมรู้สึกตกใจเหมือนกันที่เกิดเหตุนี้กับร่างกาย มีอยู่วันหนึ่งเขียนหนังสืออยู่ที่หน้าโต๊ะเครื่องแป้ง ชำเลืองมองกระจก ใครหวา…หนังหัวแดงๆ อ้าว! เราเอง ศีรษะล้านอย่างไม่รู้ตัว เวลาหวีผมร่วงติดแปรงมาทีละนิดทีละหน่อย ทั้งที่ไม่ได้เครียดอะไร อาจจะเป็นเพราะสภาพอากาศของอังกฤษทำให้หนังศีรษะแห้งขาดวิตามินที่มีในแดด ด้วยที่นั่นฝนตกเกือบทุกวัน คนไทยหลายคนที่ไปอยู่ที่นั่นก็ศีรษะล้าน อาจจะเป็นกรรมพันธุ์ด้วยส่วนหนึ่ง ตอนหลังมีคนรู้จักผมตอนที่ศีรษะล้านแล้วได้มาเห็นรูปถ่ายเก่าๆที่ยังมีผมดก เขาสงสารและทำหน้าเศร้า บอกว่า

“เมื่อก่อนนี้เกือบหล่อเหมือนกันนะ…” ฟังแล้วเศร้ามาก…

แม้ผมจะไม่ได้เรียนหนังสือมีความรู้จนถึงขั้นเป็นบัณฑิต แต่การที่ผมได้มาถวายการรับใช้อย่างใกล้ชิด ความรู้ต่างๆที่พระเจ้าอยู่หัวทรงสั่งสอนแก่ผมนั้นดีกว่าเรียนจบจากที่ไหนๆในโลกเสียอีก พระองค์ท่านทรงมีความรอบรู้มาก ทรงหนังสือถึง 3 ภาษา หลังจากสละราชสมบัติแล้วยังทรงศึกษาภาษาเยอรมันด้วยพระองค์เองด้วย เวลาเสด็จฯที่ไหนก็จะทรงอธิบายได้ว่าที่นั่นมีประวัติความเป็นมาอย่างไร มีความสำคัญอะไรบ้าง ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นความรู้ที่ผมได้รับจากพระองค์ท่านอย่างมากมาย โดยไม่ต้องอ่านหนังสือหลายเล่มกว่าจะรู้ว่าอะไรเป็นอะไร

พระราชจริยวัตรอีกหลายประการที่ผมประจักษ์ชัดคือ ทรงมีพระราชอัธยาศัยสุภาพอ่อนโยน พระราชหฤทัยเปี่ยมด้วยพระเมตตากรุณา ทรงเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอย่างที่สุด เวลามีเรื่องร้ายที่นำความทุกข์โศกหรือความเดือดร้อนมาสู่พระองค์ท่าน ก็ทรงอดทนทุกอย่าง แม้ภายหลังที่ทรงสละราชย์แล้ว คนไทยในต่างประเทศยังวางตัวไม่ถูกเมื่อพบกับพระองค์ท่าน เพราะสถานการณ์ตอนนั้นปั่นป่วนไม่รู้ว่าใครเป็นพวกใคร หากถวายความเคารพ หรือ ‘คบค้าสมาคม’ กับพระองค์ท่าน อาจจะมีภัยถึงตัวและครอบครัวหรือไม่ จนถึงกับเคยรับสั่งด้วยความเสียพระทัยว่า

“เรามันหมาเน่า คนเห็นก็หนีหมด”

ตัวอย่างเช่น ครั้งหนึ่งเสด็จฯไปเสวยพระกระยาหารที่ภัตตาคารจีน พอเสด็จฯเข้าไป คนไทยหลายคนที่นั่งกันอยู่ ซึ่งก็รู้จักพระองค์ท่านอยู่แล้ว ต่างก้มหน้ามองจานกันหมด ทอดพระเนตรปั๊บก็ไม่ทรงทราบว่าจะทำอย่างไร และทรงเห็นใจที่เขาทำตัวไม่ถูก ผมเห็นแล้วอยากแกล้งยืนเสียตรงนั้น ดูซิว่าจะจมอยู่ในจานข้าวนานสักเท่าไหร่ ยกเว้นบางคนที่กล้าหาญ เช่น นายแพทย์สมาน มันตราภรณ์ ศัลยแพทย์มีชื่อคนหนึ่งของไทย เขาลุกขึ้นถวายคำนับ อีกคนคือ นายกลิ่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา ซึ่งเป็นข้าราชการสถานทูต ดูเหมือนพระองค์รับสั่งด้วยว่า

“นี่ไม่กลัวหรือ” (ทรงหมายถึงกลัวถูกจับ ถูกเรียกตัวกลับเมืองไทย หรือทางครอบครัวอาจเดือดร้อน)

“เกล้าฯไม่กลัว เกล้าฯเป็น D1 พะย่ะค่ะ” (เขากราบบังคมทูลล้อถึงคำว่า D1 หมายถึง ‘ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475’ ในเมืองไทยรุ่นริเริ่ม จะมีสิทธิพิเศษต่างๆมากมาย)

ราวปีพ.ศ.2480 พระเจ้าอยู่หัวทรงย้ายที่ประทับจาก ‘พระตำหนักตามเพลงมัน’ มายังพระตำหนักเวนคอร์ต(VANE COURT) ตำหนักบิดเดนเดน (BIDDENDEN) ในมณฑลเคนต์ (KENT) ที่ทรงซื้อใหม่ ห่างจากลอนดอนประมาณ 200 ไมล์ เป็นตึกโบราณสมัยทิวดอร์ (TUDOR) สีดำขาว พระองค์ท่านโปรดที่นี่มาก เพราะอยู่ไม่ไกลทะเล เงียบสงบ และอากาศดี อย่างไรก็ตาม พระองค์ท่านยังมีพระราชกิจที่ต้องเสด็จฯเข้าลอนดอนเสมอ เกี่ยวกับการรักษาพระองค์บ้าง จึงทรงเช่าแฟลตเลขที่ 61 EATON HOUSE ที่ถนน GROVENOR ไว้อีกแห่งหนึ่งเป็นที่ประทับยามที่ต้องเสด็จฯเข้ามาในลอนดอน ตอนหลังก็ต้องทรงเลิกเช่าแฟลตนี้ไปเพื่อลดค่าใช้จ่าย เนื่องจากแฟลตนี้ตั้งอยู่ในย่านสำคัญ จึงมีราคาแพงมาก

มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับพี่ต๊ะเล็กน้อย คือ เวลาทรงเล่าเรื่องอะไรแล้ว มักจะทรงเรียกคนอื่นว่าไอ้เสืออย่างโน้น ไอ้เสืออย่างนี้ จนมีอยู่ครั้งหนึ่ง เมื่อจัดโต๊ะเสวยแล้วทุกองค์ต่างก็ขึ้นนั่งกันพร้อม ขาดแต่พี่ต๊ะ พระเจ้าอยู่หัวจึงรับสั่งด้วยพระอารมณ์ขันว่า

“แล้วไอ้เสือโฮกปี๊บไปไหนล่ะ…”

เรื่องหนึ่งที่ผมอยากจะพูดถึงคือ ในชีวิตผมได้เห็นคนที่มีความกตัญญูอย่างมากอยู่สองคนคือ คุณหลวงศักดิ์นายเวร ซึ่งเป็นผู้ที่มีความเสียสละมาก เดิมเขาถวายการรับใช้มาตั้งแต่ยังทรงครองราชย์ เขามีครอบครัวอยู่เมืองไทยและมีฐานะพอควร แต่เมื่อพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯมาประทับที่ต่างประเทศ และทรงต้องการผู้ที่จะถวายการรับใช้ เขากับภรรยาก็เดินทางมา แล้วเวลาจัดพระกระยาหารถวาย เขาจะเป็นคนชิมก่อน ถ้าเกิดมีคนคิดร้ายต่อพระเจ้าอยู่หัวโดยการวางยาในพระกระยาหาร เขาก็จะต้องตายก่อน จำได้ว่า คืนหนึ่งผมลุกขึ้นมาปัสสาวะราวตี 1 ตี 2 ผมเห็นคุณหลวงยังนั่งอยู่หน้าห้องบรรทม กำลังเขียนจดหมายถึงลูกสาวที่เมืองไทย ผมถามว่า

“คุณหลวงยังไม่นอนอีกหรือครับ”

            “ยังไม่บรรทม ถ้าบรรทมเมื่อไหร่ หม่อมก็จะไปนอน”

            “แล้วคุณหลวงจะทราบได้อย่างไร บรรทมเมื่อไหร่ เคาะประตูถามหรือ”

            “มิใช่กระหม่อม หม่อมดูจากแสงไฟที่ลอดใต้ประตู…” ผมยังนึกเลยว่า ถ้าพระเจ้าอยู่หัวทรงลืมปิดไฟคุณหลวงคงไม่ได้นอนกัน ผมนับถือความซื่อสัตย์ของเขาจริงๆ

อีกคนหนึ่ง คือ คุณรองสนิท ก็เคยถวายการรับใช้มาตั้งแต่ยังทรงครองราชย์เช่นกัน เขาทำงานที่หนังสือพิมพ์สยามนิกร และเป็นผู้ก่อตั้งบริษัทอาคเนย์ประกันภัยในเวลาต่อมา นับว่าพอมีฐานะ เมื่อพระเจ้าอยู่หัวทรงเห็นใจคุณหลวงศักดิ์ฯที่ต้องอยู่ห่างจากบุตรสาว จึงโปรดเกล้าฯให้กลับเมืองไทย คุณรองสนิทกับภรรยาก็เดินทางมาแทนทันทีในช่วงที่พระเจ้าอยู่หัวทรงย้ายมาประทับที่แฟลตอีตัน เวลามีคนมาเข้าเฝ้าฯ และโปรดให้ร่วมโต๊ะเสวย เขากับภรรยาก็จะเป็นคนคอยตักอาหารเสิร์ฟ พอหลังเสวยแล้ว พวกที่นั่งโต๊ะก็จะเข้าไปทำความเคารพ เพราะเขาเป็นผู้ใหญ่กว่ามาก

ความกตัญญูของทั้งสองท่านนี้เป็นสิ่งที่ผมรู้สึกเคารพ เพราะในสถานะที่พระเจ้าอยู่หัวไม่มีพระราชอำนาจจะให้ประโยชน์อะไรแล้ว เขาก็ยังมีความจงรักภักดีอยู่มิเสื่อมคลาย

พระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินีทรงดำเนินพระชนม์ชีพอย่างสงบสุขและสันโดษ ทรงทำสวน และปลูกดอกไม้นานาชนิด และทรงทดลองปลูกพืชโดยไม่ต้องลงดินด้วย บางครั้งก็จะเสด็จประพาสต่างประเทศบ้าง เพื่อทรงพักผ่อนสำราญพระอิริยาบถ หากยังมีเหตุการณ์ที่สร้างความสะเทือนพระราชหฤทัยอยู่เนืองๆ อันเป็นผลจากการกระทำและคำกล่าวหาใส่ร้ายป้ายสีของรัฐบาลไทยสมัยนั้น แต่ก็ทรงพยายามต่อสู้เพื่อความถูกต้อง และทรงยอมรับสภาพที่เกิดขึ้นอย่างดุษณียภาพ และด้วยขัตติยมานะ ภายในพระราชหฤทัยจะรู้สึกทุกข์ทรมานเพียงใดกับสิ่งที่เกิดขึ้นนั้น ยากนักที่คนภายนอกจะล่วงรู้ได้ นอกจากพระองค์ท่านเอง…

ทุกคนที่อยู่ภายใต้พระบารมีล้วนมีชีวิตที่ร่มเย็นและสงบสุข แทบจะไม่นึกถึงเวลาที่ล่วงไปอย่างรวดเร็ว จนลืมไปว่าสักวันหนึ่ง พวกเราจะต้องได้รับความทุกข์โศกครั้งใหญ่ อย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้เลย

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ รับใช้ใต้เบื้องบาทบงสุ์ (ตอนที่ 10)

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ชีวิตที่แปรเปลี่ยน (ตอนที่ 9)

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ ความผันผวนของบ้านเมืองและชีวิต (ตอนที่ 8)

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ เด็กนักเรียนฝรั่งเศส (ตอนที่ 7)

ใต้ร่มฉัตร เปิดเรื่องราวชีวประวัติ หม่อมเจ้าการวิก จักรพันธุ์ เตรียมตัวไปเรียนเมืองนอก (ตอนที่ 6)